Эрхэлж буй ажлынхаа утга учир, үр дүнгийн талаар эргэцүүлэн боддоггүй хүн цөөн биз. Харин багш хүн энэ талаар байнга бодохоос аргагүй байдаг юм байна. Гэхдээ багшийн ажлын үр дүнг юугаар хэмжих, хэрхэн үнэлэх ёстой юм бол? Хичээл заасан оюутны тоогоор нь уу? Нийгэмд нэр хүндтэй хүн болж алдаршсан оюутнаар нь уу? Бүтээл туурвилаар нь уу? Он удаан жил багшилснаар нь уу? Хариулахад төвөгтэй ийм асуултууд толгойд байнга эргэлдэнэ. Гэхдээ л би төгсгөсөн оюутны тоо, нэр хүндтэй шавь, хэвлүүлсэн ном зохиол, олон жил багшаар ажилласан зэргийг багшийн ажлын үр дүнгийн гол үзүүлэлтүүд гэж боддоггүй.
Багш хүний хувьд өдрийн, семестерийн, жилийн ажлаа ямар нэг байдлаар үнэлчих боломжууд бий. Хичээл дуусмагц оюутнууд “Хичээлээ ойлгосон” гээд л гардаг. “Асуулт байхгүй ээ” гэдэг. Өдрийн ажлын үр дүн гарчих шиг. Сэдвийн шалгалтыг ч гайгүй л өгчихнө. Бас л гайгүй үр дүн шиг. Харин оюутнуудын ангийн ажил, эцсийн шалгалтын дүнг хараад хичээж тайлбарласан зүйлсийг ойлгоогүйг нь хараад урам хугаравч энэ нь ажлын маань үр дүн хараахан биш гэдгийг мэдэх тул жаахан тайвширна. Сургуулиа дүүргээд хэвлэл мэдээллийн байгууллагад очсоны нь дараа хийж бүтээсэн зүйлээс нь сэтгүүлзүйн хичээлээ хэр ойлгосныг нь олж харахыг хичээнэ. Тэднийхээ сайн бичсэн зүйлийг хараад баярлаж, тааруухан бичсэнийг нь хараад гутрахдаа ажлын маань үр дүн бас л биш гэж боддог. Тэгээд ажлын минь үр дүн хаана байна аа?
Ингэж бодож явтал Уол Стрийт сонины 2010 оны 12 дугаар сарын 18-19-ний ням гарагийн дугаарын “Тойм” нүүрт хэвлэгдсэн “Толстой гэр бүлийг тань аврах уу?” гэсэн материал асуултад маань хариулчих шиг. Уг материалыг бичсэн Лондон дахь Амьдралын Сургуулийг үндэслэгч Алиан Де Боттон их дээд сургуулийг нийгэмд хүн шиг хүнийг бэлтгэн гаргаж өгөх гол зорилготойг онцлон тэмдэглэжээ.
Зохиогчийн үзсэнээр АНУ-д шаргуу ажиллах, прагматик хүмүүсийг, Хятадад инженер, нягтлан бодогчдыг бэлтгэхэд хэт анхаардаг гэж европчууд олонтаа шүүмжилдэг хэрнээ яагаад хүмүүнлигийн хичээлийг түлхүү заах ёстой талаар тэдэнд тайлбарлаж ойлгуулдаггүй байна. Хүмүүнлигийн хичээлийг хэрхэн заах ёстой талаар ч тодорхой хэлдэггүй аж. Аль ч орны их дээд сургуульд хүмүүнлигийн хичээл зохих хэмжээгээр ордог ч учир дутагдалтай ажээ. Уран зохиолыг заахдаа зохиолчдын намтарт, түүхийг заахдаа зөвхөн баримтад түшиглэдэг нь гол дутагдал нь юм байна. Гэтэл түүх, уран зохиол гээд хүмүүнлигийн салбарын бий болгосон соёлын тэр том агуулах түмэн үзэл санаагаар дүүрэн байдаг бөгөөд тэдгээр үзэл санааг судлах нь өнөөгийн хүмүүст хувийн болоод мэргэжлийн асуудлаа шийдвэрлэхэд туслах ёстойг зохиогч Алиан Де Боттон тайлбарлажээ. Соёлын сонгодгууд хэрхэн амьдрахыг бичээд үлдээсэн байхад их сургуулиуд тэр байдлаар нь зааж ойлгуулдаггүй ажээ.
Зохиогч бичлэгтээ “Их сургуулийн зорилго нь чадварлаг хуульч, эмч эсвэл инженерийг биш харин чадалтай, төлөвшсөн хүнийг бий болгоход оршино” гэсэн XIX зууны Английн соён гэгээрүүлэгч Жон Милтоны үгийг иш татжээ. Түүний бодлоор орчин үеийн их сургуулиуд оюутнуудаа айл хөршийнхнөө хайрладаг, хүний эргэлзээг арилгаж, зовлон зүдгүүрийг багасгаж чаддаг хүмүүс болгох ёстой ажээ. Өөрөөр хэлбэл сэтгэлзүй болоод ёсзүйн шийдвэрийг гаргах чадвартай иргэдийг бий болгох ёстой юм байна.
Хэрэв их дээд сургуулийн зорилго чадалтай, төлөвшсөн иргэдийг нийгэмд бэлтгэх юм бол багшийн ажлын үр дүн нийт оюутных нь хичнээн нь тийм хүн болж чадсанаар хэмжигдэх ёстой болох нь. Үүнтэй холбоотой багшлах философио ч жаахан өөрчлөх шаардлага гарах нь ээ. Алиан де Боттоны материалаас миний олсон хариу энэ юм.
А.Оюунгэрэл
2011 оны 1 дүгээр сарын 10
Alian De Botton “Can Tolstoy Save Your marrige?” Wall Street Journal (December 18-19, 2010): C3
Жич: Доорхи үгийг би саяхан олж харсан юм. Багш нар мэддэг ч байж магад. Зүгээр л сонирхууллаа.
The mediocre teacher tells.
The good teacher explains.
The superior teacher inspires.
William Arthur Ward
